AMELAND, 9 JAN. Op haar eerste officiële schooldag gaat asielzoekertje Suzan ondanks het vroege uur huppelend naar school. Gisteren, haar vierde verjaardag, had ze eigenlijk met haar ouders en zus Ameland moeten verlaten. Wegens de sterk teruglopende aantallen asielzoekers gaat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) alle avo's, opvangcentra die zijn opgericht als aanvulling op de reguliere asielzoekerscentra, sluiten. Ook de drie avo's op Ameland. Zeventig van de honderd asielzoekers op het waddeneiland weigeren te verhuizen naar het vasteland. Ze willen uitstel tot het eind van het schooljaar. Nu ze hebben besloten te blijven, gaat haar vader Kaaren Suzan vandaag inschrijven op de openbare basisschool't Honedun.

Voor de avo's op Ameland viel afgelopen maandag het doek definitief. Het COA wil de asielzoekers, voornamelijk gezinnen, onderbrengen in de reguliere, grote asielzoekerscentra (azc) op de vaste wal, waar ruimte is vrijgekomen doordat het aantal nieuwe asielzoekers sterk is teruggelopen. „De krimp van het aantal asielzoekers gaat zo hard (...) dat we verplicht zijn rigoureuze maatregelen te treffen om te voorkomen dat er in de asielzoekerscentra leegstand ontstaat", schreef het COA aan de asielzoekers. Kleinschalige opvang kost volgens het COA relatief veel meer.

Het besluit van het COA heeft geleid tot 'ongehoorzaamheid' onder asielzoekers. Als ze morgen nog niet weg zijn, begint het COA een juridische procedure om ze alsnog met een rechterlijk bevel onder dwang aan vaste wal brengen. De asielzoekers, op hun beurt, dreigen met een kort geding.

"We willen alleen maar dat onze kinderen hun schooljaar kunnen afmaken", zegt Kaaren in de televisiekamer van avo Zeewinde in Nes, de grootste opvang op het eiland. Negen asielzoekers hebben gehoor gegeven aan het bevel van het COA en hebben gisteren Zeewinde verlaten. Ze zitten nu in caravans van het azc in Kollum. Veertig asielzoekers, de helft kinderen, weigeren zich te laten 'opsluiten' in grote asielzoekerscentra in plaatsen als Drachten, Dokkum en Kollum.

"Hoezo moet ik blij zijn dat ik een dak boven mijn hoofd heb?", reageert Gagik. "Ik ben geen dier, ik wil een menselijk opvang." Net als Kaaren had hij zich gisteren moeten melden bij het azc in Kollum. Maar Gagik vindt het daar "verschrikkelijk". Tot hij anderhalf jaar geleden naar Ameland kwam, woonde hij er enige tijd met zijn vrouw en kind. De houding jegens asielzoekers was in Kollum vijandig. Dat kwam door de moord op Marianne Vaatstra, waarvan aanvankelijk een asielzoeker werd verdacht. Gagik: Na vijf uur durfde je niet naar buiten te gaan." Ameland daarentegen is "een paradijs". Gagik verwoordt de algemene stemming onder de asielzoekers als hij zegt: "De mensen zijn aardig hier, vriendelijk. Ze staan open voor je, nooit problemen."

Asielzoekster Tatiana meent dat het de "goede mentaliteit van de eilandbewoners is dat ze de asielzoekers snel hebben opgenomen". "Kinderen gaan hier naar de gewone school met Nederlandse kinderen. Dat is goed voor hun taalbeheersing, integratie en ontwikkeling." De asielzoekers spreken opvallend goed Nederlands. Dankzij de intensieve contacten met eilandbewoners, zeggen ze.

Uit angst voor represailles durven de asielzoekers niet met hun volledige naam in de krant. Een van hen heeft al eens een boos telefoontje gekregen van een medewerker van het azc in Kollum, toen hij zich in lokale media negatief had uitgelaten over het azc. De betreffende asielzoeker werd gesommeerd zijn kritiek te staken, anders zou hij daarmee problemen kunnen krijgen. "We laten ons niet bedreigen", zegt een van hen stellig.

Het COA dreigt dat de onwillige asielzoekers geen zakgeld en reiskosten meer zullen krijgen en dat ze riskeren uit de asielprocedure te worden gezet. De harde taal maakt geen indruk. De asielzoekers hebben een advocaat in de arm genomen. Die komt morgen naar het eiland om voorbereidingen te treffen voor het kort geding. "We willen geen schandaal, maar we hebben ook onze rechten", zegt Kaaren.

De asielzoekers voelen zich gesteund door het bestuur en de bewoners van Ameland. Burgemeester Verhoeven heeft zelfs bij het COA - tevergeefs - gepleit voor een permanent azc op zijn eiland. "Mijn dochtertje is er verdrietig van", zegt Jolanda Kiewied op het schoolplein van 't Honedun. Haar dochtertje wil haar vriendinnen niet kwijtraken. "Soms zit ze met tranen in de ogen."

Vijf jaar geleden nog protesteerde een aantal van de 3.500 eilandbewoners tegen de komst van asielzoekers. Nu willen ze hen voor geen goud kwijt. "We moesten even wennen aan elkaar", zegt een moeder van twee leerlingen van 't Honedun. Eilandbewoners zeggen dat hun nieuwe buren door de kleinschalige opvang en de goede begeleiding `perfect geïntegreerd' zijn. "Ze horen bij ons", stelt een middenstander. "Onze economie drijft voor een belangrijk deel op ze", zegt Will Bakema, gemeenteraadslid namens Ameland '82. Asielzoekers hebben volgens haar het gebrek aan personeel bij de middenstand grotendeels opgelost.

De miljarden die omgaan in de asielindustrie, blijken een enorme oppepper voor de lokale economie in zwakke regio's zoals Ameland. Middenstanders profiteerden optimaal van het zakgeld van de asielzoekers (ongeveer 40 euro per volwassene). Eigenaren van leegstaande bungalowparken, hotels en pensions verdienden miljoenen aan de opvang van asielzoekers, toen jaarlijks gemiddeld 33.000 vluchtelingen naar Nederland kwamen. Maar nu er maar 18.667 komen, zoals vorig jaar, is de behoefte aan noodopvang en personeel ook geslonken. Vluchtelingenwerk Nederland en de Immigratie- en Naturalisatiedienst gaan flink inkrimpen. Het COA, goed voor een budget van ruim 1 miljard euro per jaar, schrapt 1.800 van de 3.600 banen.

Raadslid Bakema zegt dat de sluiting van de drie avo's dramatisch zal zijn voor de lokale economie. "De horecaondernemers zullen zonder personeel komen te zitten", voorspelt hij. De eigenaren van de panden waar de asielzoekers nu nog zitten, zouden het liefst doorgaan met de asielopvang. Straks moeten ze weer toeristen proberen te trekken, terwijl ze nu het hele jaar door gegarandeerd zijn van inkomsten. Sommigen, zoals eigenaar De Jong van avo De Jong in Nes, reageren nuchter. Hij wist de opvang een keer zou ophouden, zegt hij. Voorlopig weigeren alle zeventien asielzoekers zijn avo te verlaten.

Voor het schooltje 't Honedun dreigt op termijn sluiting als 21 van de 38 leerlingen vertrekken. Vijf jaar geleden kwam de school dankzij asielzoekertjes boven de bestaansgrens van 24 leerlingen. Na hun komst werd zelfs een extra leerkracht aangetrokken. Directeur J.R. Hoekstra wil niet doemdenken, maar hij peinst al over een promotieactie, om eilandbewoners over te halen hun kinderen naar zijn school te sturen. "De situatie is dreigend", zegt hij. Raadslid Bakema: "We kunnen niet meer zonder onze asielzoekers."