Wat nou topje van de ijsberg? Sodemieter op! Die hbo-fraude heeft geen gevolgen. Het gaat om één procent van het totale budget, één strafrechtelijke vervolging. Een incident is het, opgeblazen door journalisten die verder willen in het leven. Alle instellingen in het grijze gebied tussen overheid en markt doen dit. Zorg, bouw, politie... ja zelfs bromsnor foezelt. Zo'n prestatiecontract lokt het uit. Agenten gaan echt niet meer boeven vangen, omdat hun commissaris een bonus krijgt.

Nee, het onderwijs onttrekt zich niet aan deze trend. Het wordt bestuurders ook wel erg makkelijk gemaakt. Bewindslieden gooien geld over de muur en roepen: minder regels, scholen lossen problemen zelf op en alles komt goed. Kamerleden controleren niks, hebben een eigen agenda en dankzij lumpsum en decentralisatie hebben ze daar tijd voor. En ja, dan zijn er wel eens incidentjes, maar die devalueren snel. Als over tien jaar de regionale basisscholengemeenschap Het Hummeltje - vierduizend leerlingen in een torenflat op het industrieterrein en de directie in een fraai geoutilleerd kantoor in de binnenstad - wordt beschuldigd van gesjoemel bij de nieuwbouw, haalt het bericht de krant niet eens. De norm vervaagt, de sector holt uit. Scholen fuseren, integreren, reorganiseren - het is één grote samensmelting, totaal ondoorzichtig. In elk verkiezingsprogramma stond dat dit moest ophouden, maar politici hebben al lang niks meer te vertellen. Monopolisering van regionale markten maakt onderwijsinstellingen immuun voor prikkels. Concurrentie en overheid houden afstand, het geklungel kan ongestraft doorgaan. Natuurlijk heeft dat gevolgen voor de kwaliteit. Wordt u eindelijk wakker? Een wolk van verhullend taalgebruik - vraaggericht, competenties, probleemgestuurd, functiedifferentiatie - legitimeert niveauverlies. Als het er op papier maar goed uitziet! De uitvoering is irrelevant.

Waar ik dat op baseer? Ik kijk, luister. Een paar voorbeelden dan maar? Een jongen wil eerstegraads leraar economie worden, heeft alleen heao en is dus ontoelaatbaar. Hij moet aan de studie, vakachterstanden wegwerken, dat duurt zeker een jaar. Later belt hij, hij heeft een baan... als docent aan een hbo-instelling. Een vriendin haalt opdrachten binnen bij een ict-bedrijf en vliegt eruit. Van onderwijs weet ze niks, haar managementervaring is nihil, haar man netwerkt wat en nu stuurt ze docenten aan... op een hbo-instelling. Het dieptepunt dan. Een openboektentamen... op een hbo- instelling. De surveillant ziet van alles op de tafels liggen en bekijkt de papieren. De uitwerkingen liggen naast de vragen, die waren behandeld tijdens de les. De opleidingsmanager vond het aantal onvoldoendes wat aan de hoge kant.

Verzinsels? Zoveel fantasie heb ik niet. Incidentjes? Kom op! Dit is een epidemie die woedt op alle niveaus. De aanmelding van Nederlandse kinderen op Belgische scholen stijgt met 25 procent, particulier onderwijs groeit als kool, driekwart van de leerlingen in het mbo beheerst de taal niet, lesuitval stijgt, vmbo's kunnen geen leraar krijgen en de voorzitter van de Hbo-raad timmert een nieuw kabinet in elkaar... nepotisme regeert Nederland!

Ton van Haperen